Problemy stomatologiczne kociąt
Wszelkie zaburzenia i choroby jamy ustnej, szczególnie u kotowatych, istotnie wpływają na jakość życia, a w szczególnych przypadkach mogą przyczynić się do jego znacznego skrócenia.
Chorobom zębów towarzyszą: ból, gorączka, apatia, zatem jako właściciele kociąt powinniśmy już od pierwszych tygodni codziennie uczyć je otwierania przez nas pyszczka. Da nam to w przyszłości możliwość odpowiedniego dbania o uzębienie: codziennej kontroli, oceny stanu i szczotkowania.
Koty rodzą się bezzębne i w ciągu pierwszych tygodni życia wyrzynają się im zęby mleczne. W wieku 6-8 tygodni posiadają pełen zestaw 26 zębów mlecznych. W wieku ok. 6 miesięcy zastępują je zęby stałe prawidłowo w liczbie 30.
Najważniejsze schorzenia jakie mogą dotknąć młodego kota.
Zaburzenia związanie z liczbą występujących zębów. Najczęściej na podłożu dziedzicznym, mogą powstać również w wyniku urazu lub zakażenia w okresie rozwoju zawiązka. Znacznie częściej w uzębieniu stałym niż mlecznym. Wyróżniamy anodontię, oligodontię i hypodontię. Zwiększona ilość zębów to hyperdontia, czyli występowanie nadliczbowych zębów. Są one dziedziczone lub wynikają z zaburzeń podczas rozwoju. Najczęściej spotykane są nadliczbowe siekacze i pierwsze trzonowce. Sprzyjają one chorobom przyzębia, powodują problemy z wyrzynaniem się innych zębów, ich przemieszczeniem i stłoczeniem. Po ocenie klinicznej i przede wszystkim radiologicznej, podejmujemy decyzję o usunięciu zęba, który najbardziej odbiega od normy.
Zaburzenia w rozmiarze. Związane przede wszystkich z siekaczami, czyli mikro- i makrodontyczny ząb.
Zaburzenia w kształcie. Zęby takie narażone są bardziej na powstawanie płytki bakteryjnej. Zęby bliźniacze to takie, których korony powstały z jednego zawiązka na jednych korzeniu. Zębem wgłobionym nazywamy ząb w jamie innego zęba. Może również dość do zrośnięcia się sąsiadujących zębów w zakresie korzeni i koron lub w zakresie cementu korzeniowego. Dodatkowe korzenie lub ich nienormalnych przebieg u kociąt najczęściej spotykany jest w P2 i P3 szczęki. Ząb poszarpany charakteryzuje się ostrymi zagięciami lub zakrzywieniami na powierzchni korony zęba lub korzenia. Zwykle spowodowany jest ostrym urazem podczas rozwoju zębów mlecznych, który zaburza proces wapnienia i stąd deformacja powierzchni.
Zaburzenia strukturalne szkliwa. Widzimy brak gładkiej równej i jednolicie ubarwionej powierzchni korony zębowej, powstałe pourazowo lub w wyniku niedorozwoju szkliwa. Zmiany te są uogólnione lub lokalne. Ameoblasty, które wytwarzają szkliwo zębów potrzebują idealnych warunków fizjologicznych w organizmie, aby efektywnie tworzyć szkliwo. W okresach znacznych niedoborów żywieniowych, stanów gorączki czy wysokiego zarobaczenia nie funkcjonują one prawidłowo. Szkliwo jest odwapnione i odkładane nierównomiernie. Jego ilość jest prawidłowa, natomiast twardość niska i z tego powodu szybko się ściera oraz łatwo łamie. Zaburzenia w obrębie zębiny występują niezwykle rzadko.
Zaburzenia w wyrzynaniu i wymianie zębów.
Przetrwałe zęby mleczne występują częściej u psów (szczególnie ras małych) niż u kotów, jednakże również są spotykane. Konsekwencją ich występowania jest wadliwe ułożenie i wyrzynanie zębów stałych, a w efekcie wady zgryzu. Jeżeli ząb stały i mleczny jednocześnie jest obecny w tej samej okolicy to zalecana jest jak najwcześniejsza ekstrakcja mleczaka. W niektórych rasach problem ten wydaje się mieć charakter genetyczny.
Ząb zatrzymany nie wydostaje się z zębodołu z powodu przeszkody na drodze erupcji lub w wyniku osłabienia sił kierujących procesem jego wyrzynania. Zatrzymanie spowodowane może być urazem lub zbyt wczesną utratą zębów mlecznych, stanem zapalnym w regionie rosnącego zawiązka zęba lub wadą zgryzu.
Ząb zaklinowany. Na drodze jego erupcji stanęła fizyczna bariera. Zazwyczaj ma charakter nabyty.
Ząb zatopiony nie wyrósł ze względu na brak sił sprawczych powodujących ten proces. Często przyczyną jest uraz w okresie młodzieńczym.
Wyróżnić należy czy jest to ząb całkowicie zatrzymany, czyli który pozostaje w otoczeniu tkanek kostnych czy jest zatrzymany częściowo tzn. przebił blaszkę kostną wyrostka zębodołowego i tkwi w tkankach miękkich. Całkowicie zatrzymany ząb stanowi problem i powinien być usunięty, gdyż jego nieuformowany wierzchołek zawiera duża ilość komórek multipotencjalnych, które w tym przypadku mogą zacząć formować cystę około zębową lub proces nowotworowy. Częściowo zatrzymany ząb predysponuje jego okolicę do powstania stanu zapalnego i ropnia.
Ząb przemieszczony to taki, który pojawił się w niespotykanym standardowo miejsc. Zębem z wadliwym położeniem nazywamy ząb obrócony wokół swej długiej osi. Podobnie jak wszelkie inne anomalie te również powodują nadmierne powstawanie płytki bakteryjnej i zaburzenie samoczyszczenia się powierzchni zębów.
Wady zgryzu występują częściej u psów niż u kotów. U kotów natomiast zazwyczaj mają charakter szkieletowy zatem nie leczy się ich w kierunku powrotu do zgryzu fizjologicznego, a stosuje się zabiegi ułatwiają kotu funkcjonowanie. Młody kot powinien przejść badanie ortopedyczne zgryzu i ocenę jego prawidłowości. Pamiętać należy, iż ocena taka jest złożona i wymaga doświadczenia, aby prawidłowo wskazać zaawansowanie wady, rokowanie i postępowanie lekarskie. Wyróżnia się cztery podstawowe wady: klasa I to zaburzenia szyku i ustawienia zębów, klasa II to tyłożuchwie, klasa III – przodożuchwie a klasa IV to zgryz grzyw. Klasy II, III, IV zalicza się do wad anatomicznych szkieletowych i eliminują one kota z hodowli.
Wszelkie przebarwienia zębów są podstawą do wizyty u lekarza weterynarii, gdyż świadczą o nieprawidłowościach. Przy zaburzeniach w procesie wapnienia szkliwa powstają trwałe odbarwienia. Różowa lub szara barwa świadczy o chorobie miazgi zęba. Przebarwienia w uzębienie mlecznym często są podstawą do ekstrakcji.
Jak powszechnie wiadomo u kotów występują predylekcje rasowe problemów zdrowotnych, w tym również stomatologicznych.
Najczęstsze komplikacje brachycefalicznego typu czaszki to zwężenie nozdrzy prowadzące do duszności i przewlekłych zapaleń jamy nosowej, a czasami do oddychania jamą ustną czego efektem jest wysuszenie błony śluzowej. Osłabia to mechanizm obronny jamy ustnej, zatem prowadzić może do chorób przyzębia. Konsekwencją skrócenia trzewioczaszki jest nadmierne wydłużenie żagielka podniebienia miękkiego. Często też występują nadliczbowe zęby sieczne, które ułatwiają odkładanie się płytki bakteryjnej, co sprzyja rozwojowi chorób przyzębia. Zęby te należy niezwłocznie usunąć.
U długowłosych brachycefalicznych spotyka się asymetrię trzewioczaszki. Niesymetryczne ułożenie stawów skroniowo-żuchwowych indukuje wadę zgryzu. Diagnoza stawiana na podstawie zdjęcia cefalometrycznego. Leczyć można przesuwając ząb, skracając koronę zęba lub zmieniając kształt korony zębowej. Powyższe wady należy traktować jako wykluczające osobniki z hodowli.
U kotów abisyńskich występuje polipowatość jamy nosowej i gardła. Pojawia się obrzęk, opadnięcie podniebienia miękkiego i następnie problemy w oddychaniu. Polipy należy usunąć. Rokowanie jest dobre jeśli nie doszło do przewlekłego nieżytu błony śluzowej jamy nosowej.
U kotów birmańskich gen autosomalny recesywny warunkuje mukolipidozę typu II, którą charakteryzuje powiększona mózgowioczaszka oraz widoczny niedorozwój trzewioczaszki.
U kotów perskich i abisyńskich diagnozuje się przerostowe zapalenie dziąseł. Tworzy się kieszeń, której dno stanowi powiększony rowek dziąsłowy wytworzony przez nadmiernie narastający wolny brzeg dziąsła. Zalecane leczenie chirurgiczne a następnie systematyczne zabiegi higieniczne.
U kotów perskich przodożuchwie jest cechą pożadaną podczas, gdy u innych ras traktowane jest jako wada dyskwalifikująca. Nie leczy się w kierunku powrotu do fizjologicznego zgryzu. Obejmuje natomiast szlifowanie zębów lub ich usuwanie w celu zmniejszenia wzajemnego urażania się zębów bądź tkanek miękkich.
U kotów rzadko diagnozuje się rozszczep podniebienia, jednakże jeśli już to najczęściej u kotów syjamskich. W wieku 3-4 miesięcy można operować, jednakże większy rozszczep uniemożliwia ssanie, zatem niezwłocznie potrzebna jest pomoc specjalistyczna.
U kotów rasy maine coon, syjamskich i krótkowłosego europejskiego spotyka się młodzieńcze zapalenie dziąseł. Po okresie wyrzynania się zębów dziąsła pozostają przerośnięte i mogą krwawić, a głębokość rowka dziąsłowego przekracza 2mm. Wykonuje się zabieg gingiwektomii ewentualnie leczy zachowawczo stosując intensywne zabiegi higieniczne.
Istotnym jest, aby pamiętać, iż dbanie o uzębienie swojego podopiecznego nie kończy po 6 miesiącu życia tj. w momencie pojawienia się wszystkich zębów stałych. Ryzyko wystąpienia problemów stomatologicznych jest nadal wysokie. Codzienne szczotkowanie zębów, ocena ich stanu i dokładna kontrola uzębienia przy każdej wizycie u lekarza weterynarii stanowi podstawę działań mających na celu uniknięcie wystąpienia problemów stomatologicznych.
Autor: Roksana Miłek
UCMW UJ-UR