Pierwsza pomoc przy oparzeniach

W przypadku małych zwierząt domowych jakimi są psy czy koty wystarczy tylko chwila nieuwagi, by doszło do oparzenia – wylanie wrzątku czy pogryzienie kabli, co może spowodować również porażenie elektryczne, ale także nieodpowiednio zabezpieczone ognisko czy kominek.

Czym są oparzenia?

            Oparzenia są to urazy termiczne spowodowane działaniem ciepła, żrących substancji chemicznych, prądu elektrycznego oraz promieni słonecznych. Ich stopień zależy od siły bodźca (temperatury, jaką posiada medium), powierzchni oparzenia, rodzaju medium parzącego i jego pojemności cieplnej, czasu działania bodźca, wilgotności powietrza (wraz z jej wzrostem przewodzenie ciepła maleje), zdolności adaptacyjnych, określonych przez genotyp (ssaki są bardziej odporne na działanie wyższych temperatur niż gady) oraz miejsca działania bodźca termicznego. Należy pamiętać, że temperatury podprogowe, stosowane przez długi czas są w stanie wywołać taki efekt jak temperatury ponadprogowe (zdolne do wywołania oparzeń), co jest związane z kumulacją ciepła w tkankach, bez możliwości jego oddawania. Klinicznie oparzenia dzieli się na: powierzchniowe, niepełnej grubości skóry, pełnej grubości skóry.

Dlaczego oparzenia są tak niebezpieczne?

            W przypadku nawet krótkotrwałego zadziałania czynnikiem wywołującym uraz termiczny i odstawieniu go, powstaje rana oparzeniowa – czyli obszar objęty martwicą. Jest on jednak większy niż obszar pierwotny, na który działał czynnik uszkadzający. Dlaczego tak się dzieje? Ciepło rozchodząc się po organizmie przenika w głąb tkanek, powstaje strefa niepewnej przeżywalności, odgraniczająca strefę bezpośredniej martwicy od skóry zdrowej. Rana pooparzeniowa może być przyczyną zaburzeń klinicznych nazywanych chorobą oparzeniową.
            W przypadku oparzeń ciężkich (II° – 25% powierzchni ciała, III° - 10% powierzchni ciała): oparzeń elektrycznych, układu oddechowego (wraz z rozgrzanym powietrzem zwierzę wdycha dym, powodujący zatrucie), okolic wstrząsorodnych (okolice bogato unaczynione i ukrwione – głowa, szyja, okolice krocza, doły pachowe i podkolanowe) mamy do czynienia z uwolnieniem czynników bólowych, oddziałujących na receptory i wywołujących reakcje spontaniczną: szok a nawet utratę przytomności. Tego typu oparzenia prowadzą do SIRS (systemic inflammatory response syndrome) – zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, a w przypadkach krytycznych do MODS (multiple organ dysfunction syndrome) – niewydolności wielonarządowej.

pierwsza pomoc przy oparzeniach

Zasada ABC przy oparzeniach

            Airways/Breathing  → odstawową czynnością w przypadku pacjenta z oparzeniami jest udrożnienie dróg oddechowych i zapewnienie odpowiedniej ilości tlenu: ułożenie mostkowe, usunięcie ciał obcych z jamy ustnej, odessanie wydzieliny, tlenoterapia (100%  100-150ml/kg/min) → umieszczenie zwierzęcia w namiocie tlenowym lub przyłożenie maski tlenowej do pyska, przy obrzęku głośni – intubacja dotchawicza, w razie konieczności tracheotomia i sztuczne oddychanie przy użyciu worka Ambu (częstość oddechów 20-30/ min).
            Circulation → równie istotne jest uzyskanie dostępu dożylnego: założenie obwodowego lub centralnego
(v. jugularis) kateteru dożylnego i pobranie krwi, niezbędnej do późniejszych badań oraz uzupełnienie objętości krwi krążącej, czyli resuscytacja płynowa → ciepły płyn Ringera z mleczanami w dawce 4ml/kg m.c./h w przypadku psów oraz 2ml/kg m.c/h w przypadku kotów, należy pamiętać, by nie stosować 5% roztworu glukozy, ponieważ może on prowadzić do wystąpienia kwasicy metabolicznej oraz uważać na możliwość wystąpienia obrzęku płuc (postępowanie: furosemid co 2-4h, pies 2-4mg/kg m.c i.v., kot 1-2 mg/kg mc i.v.). Przy stosowaniu płynoterapii należy założyć cewnik do pęcherza moczowego, w celu kontroli ilości oddawanego moczu.
            W wyniku ciężkich oparzeń może dojść do wystąpienia drgawek (postępowanie: diazepam w dawce
1-2mg/kg m.c i.v.). Należy pamiętać o padaniu leków przeciwbólowych oraz rozważeniu sedacji.
            Przy zaopatrywaniu rany oparzeniowej należy ją dokładnie oczyścić, usunąć sierść, obmywać przy użyciu roztworów wodnych (zawierających poliwidon jodu, chlorheksydynę czy sole srebra) oraz usunąć pola martwicze. Obecnie stosuje się opatrunki hydrożelowe, hydrokoloidowe, alginianowe, kolagen, Acemannan, srebro koloidowe i inne.

Pierwsza pomoc domowa

            Co zrobić gdy pies czy kot oparzy się na naszych oczach? Jaka powinna być pierwsza reakcja właściciela? W przypadku poparzeń wrzątkiem należy polewać oparzone miejsce przez okres do 20 minut zimną wodą. W przypadku oparzeń chemicznych substancjami o charakterze kwaśnym zaleca się przemycie roztworem o charakterze zasadowym np. zawierającym sodę oczyszczoną, a w przypadku oparzeń substancjami zasadowych roztworem o charakterze kwaśnym, np. zawierającym ocet. Należy uważać, by zwierzę nie wylizywało ran oraz nie zaopatrywać ran tłuszczem ani watą. Wraz ze skróceniem czasu pomiędzy wystąpieniem urazu termicznego a dostarczeniem zwierzęcia do lecznicy i zapewnieniem mu fachowej opieki medycznej następuje szybsze złagodzenie bólu oraz minimalizacja późniejszych powikłań. 

Autor Magdalena Joanna Głębocka

UCMW UJ-UR