Pierwsza pomoc przy zatruciu

   Zatrucia są bardzo złożonym problemem, z którym często borykają się właściciele zwierząt oraz lekarze.

Z jednej strony należy jak najszybciej podjąć odpowiednie działania mające na celu minimalizację szkód, jakie może poczynić trucizna w organizmie natomiast z drugiej strony należy czynić to rozważnie, aby pochopnymi działaniami nie pogorszyć stanu zdrowia zwierzęcia. Jak zauważył Paracelsus w XVI wieku Dosis facit venenum, czyli innymi słowy tylko dawka czyni daną substancję trucizną. W codziennym życiu często utrudnia to szybkie rozpoznanie problemu. Bo tak jak jedna kostka czekolady 40 kilogramowemu psu nie wyrządzi szkody tak zjedzenie całej tabliczki może nieść poważne konsekwencje. Oczywiście nie znaczy to, że w ogóle powinniśmy dawać psom i innym zwierzętom jedzenie inne niż przeznaczone dla nich do spożycia.

            Pierwszym krokiem w przypadku podejrzenia zatrucia powinna być analiza objawów. Należy z całą pewnością wykluczyć inne czynniki, mogące powodować obserwowane objawy. A mogą one, w zależnosci od substancji, manifestować się w rózny sposób, taki jak: pobudzenie CUN (czekolada, ołów, chloroorganiczne insektycydy), depresję CUN (łubin, glikol, iwermektyna), tachykardię (czekolada, kofeina, efedryna), bradykardię (glikozydy nasercowe, fosforoorganiczne insektycydy). Mogą także wpływać na układ oddechowy, nerki, wątrobę i w zasadzie zaburzyć większość kluczowych procesów istotnych dla funkcjonowania organizmu.

            Symptomy, których nie można powiązać z żadną chorobą zakaźną, oraz  takie, które występują nagle lub u większej liczby zwierząt wskazują z dużym prawdopodobieństwem na zatrucie. Stosuje się leczenie tzw. przyczynowe, czyli takie, które ma na celu usunięcie trucizny z orgaznizmu, jej neutralizacje bądź wydzielenie już zresorbowanej. Należy tu wymienić takie czynnosci jak obfite spłukanie wodą w przypadku zatrucia przez skórę, lub wywołanie wymiotów w przypadku kontaktu per os. Należy zaznaczyć, że wymiotów nie wolno wywoływać u zwierząt nieprzytomnych, bądź u takich, które spożyły substancję drażniącą jak kwasy, wodorotlnenki i tym podobne. Należy wtedy podać środki adsorbcyjne takie jak węgiel aktywowany lub neutralizujące. Nie wolno podawać węglanów w przypadku zatrucia kwasami, gdyż wydzielany w kontakcie z nim dwutlenek węgla może prowadzić do ostrego rozszerzenia żołądka lub nawet jego pęknięcia. W takim przypadku podaje się wodę z mydłem, melko lub tlenek magnezu. W zatruciu zasadami stosuje się rozcieńczone kwasy organiczne takie jak cytrynowy, winny lub octowy. Można zastosować białko jaja kurzego, które z niektórymi substancjami tworzy nierozpuszczalne białczany, łatwiej i bezpieczniej usuwane  z organizmu.

W zatruciach metalami stosowane są z powodzeniem organiczne środki chleatujące, które łączą się z atomami ołowiu, cynku, rtęci, kadmu i innych tworząc nierozpuszczalne sole. Tym samym ich działanie toksyczne w dużej mierze zostaje zablokowane.

Stosując odtrutki chemiczne należy pamiętać o konieczności ułatwienia i wzmożenia procesu wydalania związanych bądź zneutralizowanych substancji. W tym celu podaje się środki przeczyszczające.

            Koniecznym i nieodłącznym etapem postępowania w przypadku zatruć jest leczenie objawowe, czyli podtrzymanie aktywności podstawowych narządów koniecznych do przeżycia zwierzącia. Najczęściej sprowadza się to do podtrzymania krążenia oraz akcji oddechowej.

W przypadku porażenia ośrodka naczynioruchowego stosuje się środki cucące takie jak pentetrazol, kofeina.  Warto kontrolować stan nawodnienia zwierzęcia, poniewąż długotrwałe biegunki szybko mogą prowadzic do niekontrolowanej utraty wody i w konsekwencji śmierci. Dlatego podaje się płyny izotoniczne we wlewach dożylnych np. roztwór Ringera.

            W przypadku zatruć niektórymi grzybami takimi jak muchomor zielony, sromotnikowy stosuje się środki wzmagające diurezę, glikokortykosteroidy oraz hemodializę w przypadku osterj niewydolności nerek.

            Rokowanie zależne jest od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, rasa, ilość substancji toksycznej, na którą zwierze było narażone. Niezwykle ważna jest również szybka reakcja na pojawiające się objawy oraz właściwa diagnoza już na samym początku postępowania lekarskiego, co ułatwi współpracę między właścicielem a lekarzem. Nic nie zastąpi jednak działań prewencyjnych, które mają zabezpieczyć zwierzę przed dostępem do substanji potencjalnie toksycznych.

Autor Marcin Murzyn

UCMW UJ UR