Zaparcia u gadów
Zaparcie u gadów jest sytuacją niebezpieczną, która zwłaszcza gdy trwa zbyt długo może prowadzić do śmierci zwierzęcia.
Zaczopowanie może pochodzić z dwóch układów: pokarmowego oraz rozrodczego, w tym drugim przypadku głównie u samic. Długotrwały ucisk czy to ciała obcego czy też jaj prowadzi do spadku ukrwienia otaczających tkanek aż do powstania ognisk martwiczych. Rozwój procesu zapalnego, który zaczyna ogarniać coraz więcej tkanek oraz częste wtórne nadkażenia bakteryjne powodują zgon zwierzęcia w krótkim czasie. Jedynie szybka rekacja właściciela oraz trafna diagnoza postawiona przez lekarza weterynarii pozwala doprowadzić gada do zdrowia.
U gadów układ pokarmowy oraz moczowo płciowy zbiegają się w kloace, dlatego też ich bliskość siebie nie zawsze ułatwia rozpoznanie źródła zaparcia. Zaczopowanie powstałe w układzie pokarmowym spowodowane może być przez wiele czynników, takich jak:
- Niedpasowany rozmiar pokarmu do wielkości osobnika. Często zdarza się, że młode np. agamy brodate są bardzo żarłoczne i próbują zjeść wszystko niezależnie od rozmiaru, nie mając dostatecznej siły do odpowiedniego rozdrobnienia pokarmu. Owady będące w młodym wieku głównym źródłem ich diety mają twarde, ciężkostrawne chitynowe pancerzyki, których nagromadzenie w żołądku lub jelitach może spowodować niedrożność.
- Innym źródłem może być ściółka oraz elementy wystroju terrarium. Młode osobniki sugeruje się trzymać na bezpiecznym podłożu jakim są ręczniki papierowe z uwagi na problem podjadania podłoża przez niektóre osobniki. Piasek i drobne kamyczki, które dostaną się do układu pokarmowego nie zawsze mogą być w całości sprawnie usunięte. Ich nagromadzenie często powoduje zaczopowania. Dlatego warto zawsze dostosować ściółkę w terrarium do wymagań danego zwierzęcia.
- Pasożyty układu pokarmowego. Nie każdy właściciel gada pamięta o regularnych wizytach kontrolnych u lekarza weterynarii oraz odrobaczaniu pupila. A nadmierny rozrost populacji pasożytów bytujących w drogach pokarmowych zwiększa ryzyko zaczopowania, zwłaszcza w przypadku połączenia czynników takich jak niewłaściwa karma oraz warunki bytowe.
- Temperatura. Gady jako zwierzęta zmiennocieplne wymagają dostarczenia energii cieplnej z zewnątrz. To od temperatury zależy tempo metabolizmu oraz szybkosc pasażu treści pokarmowej, wraz z jej trawieniem. W przypadku gdy temperatura otoczenia jest za niska a stan taki utrzymuje się długotrwale może dojść do zaparcia.
Zaparcia, które mają swoje źródło w układzie rozrodczym dotyczą niemal wyłącznie samic. Do najczęstrzych należą zaparcia kul żółtkowych czyli tzw. przedowulacyjne oraz zaparcia jaj.
- Zaparcie przedowulacyjne to takie, w którym pęcherzyki wzrastające na jajniku z jakichś powodów nie owulują. Najczęstrzym powodem takiego stanu jest zbyt młody wiek do rozmnażania oraz niewłaściwe warunki utrzymania, stres.
- Zaparcie jaj, czyli zaparcie poowulacyjne. Dochodzi do niego, gdy samica nie może złożyć wykształconych jaj, które zajmują znaczą część jamy ciała. Stan ten spowodowany może być niewłąsciwym wykształceniem jaj, uciskiem pochodzącym z układu pokarmowego, uciskiem nowotworowym, deformacjami miednicy lub bakteryjnymi zakażeniami jajowodów.
Do objawów charakterystycznych zaparć należą: apatia, niechęć do pobierania pokarmu, wychudzenie połączone z nadmiernym obrysem powłok brzusznych, brak odchodów, problemy z poruszaniem, drgawki, paraliż kończyn miednicznych. Czasem pojawia się zgrubienie w dystalnej części kręgosłupa. Zdaża się, że na skutek nadmiernego parcia może wypaść kloaka.
Pierwszymi krokami jakie może podjąć właściciel jest nawodnienie zwierzęcia oraz kąpiel w ciepłej wodzie połączona z masażem okolicy brzucha. Jest to prosta czynność, która częśto pomaga usunąć zaparcie pochodzenia pokarmowego. Gdy jednak nie daje rezultatu i kał nie pojawi się po 5-7 dniach koniecznie należy udać się do lekarza weterynarii.
Zaparcia spowodowane zaczopowaniem jaj stosunkowo łatwo diagnozować u większych gatunków poprzez omacanie powłok brzusznych. Jednak ostateczną diagnozę wraz ze zróżnicowaniem przyczny da dopiero badanie USG oraz RTG. Leczenie w takich przypadkach polega na prowokowaniu do złożenia jaj poprzez podanie oksytocyny lub też w poważniejszych przypadkach jaja usuwa się chirurgicznie, często wraz z jajnikami. Zapobiega to nawrotom zaczopowania.
Autor Marcin Murzyn
UCMW UJ-UR